نظام آموزشی در روسيه
آموزش و پرورش در روسيه 
»نظام دولتي آموزش و پرورش نخستين بار در زمان کاترين دوم در سال 1783 برقرار شد و در نظر بود که آموزش و پرورش بطور رايگان و به صورت مختلط در اختيار همگان از جمله فرزندان و دهقانان نيز قرار گيرد. ليکن ، الکساندر اول و اخلاف او که خواهان تثبيت رزيم کهن در روسيه بودند سعي کردند، برخورداري از آموزش و پرورش را براي اقليت خاص محدود کنند.
حتي انقلاب صنعتي در ربع آخر قرن نوردهم نيز نتوانست حکومتهاي وقت را مجبور سازد تا زمينه را براي اصلاحات در جهت گسترش آموزش و پرورش به ويژه آمورش حرفه اي و فني فراهم سازد. در اواخر قرن نوزدهم و اوائل قرن بيستم عده کثيري از روشنفکران و اصلاح طلبان زبان به انتقاد از اوضاع نا مساعد زندگاني هموطنان خود و استبداد حکومت گشودند و خواهان اصلاحات اساسي در زمينه آموزش ، بهداشت و ساير خدمات رفاهي براي مردم روسيه شدند.
در سال 1905 تزار نيکلاي دوم اصلاحاتي کرد اما باعث بهبود اوضاع نشد. در آغاز قرن بيستم قريب به 80 درصد گروه سني 50 – 9 ساله مردم روسيه از نعمت سواد برخوردار نبودند. نسبت زنان بي سواد از اين نسبت نيز فراتر مي رفت و به 88 مي رسيد و اين رقم در پاره اي از مناطق خصوصا" بخش آسيايي افزون تر بود.
انقلاب اکتبر 1917 را مي توان نقطه عطف در تحول و پيشرفت نظام آموزش و پرورش روسيه قلمداد نمود. انقلابيون اعتقاد داشتند قدرت هر کشور به بيداري و درجه آگاهي افراد آن بستگي دارد به همين جهت از همان اوايل انقلاب مبارزه و کوششهاي بي امان براي ريشه کني بيسوادي شروع و طرحهاي سواد آموزي به عنوان يک الزام اجتماعي به مرحله اجرا در آمد. اما به علت جنگهاي داخلي و دخالتهاي مستقيم و غير مستقيم نيروهاي خارجي تا سال 1926 قريب به 42 درصد از مردم روسيه اروپايي بي سواد بودند در سال 1928 که اولين برنامه 5 ساله توسعه و عمران شروع شد دولتمردان روسيه طي اين برنامه به توسعه آموزش و پرورش در سطح کشور توجه خاص مبذول داشتند
در سال 1930 در شانزدهمين کنگره حزب کمونيست تصميم به اجراي آموزش اجباري چهار ساله گرفته شد و در اوت همان سال آموزش همگاني چهارساله براي کليه کودکان روستايي سنين 11-8 سالگي و آموزش 7 ساله براي کودکان شهري اجباري اعلام شد.
در سال 1931 سن شروع تعليمات مدرسه اي سن هفت سالگي تعيين شد يک سال بعد طرح آموزش ابتدايي اجباري با موفقيت به اجرا در آمد. در سال 1934 نظام تعليماتي روسيه به سه مرحله ، آموزش ابتدايي 4 ساله ، آموزش متوسطه ناقص ( سه ساله ) و آموزش متوسطه کامل يا دوره ده ساله تحصيلات تقسيم شد.
در سال 1939 ميزان سواد آموخته گان به 81 درصد کل جمعيت رسيد. طي سال هاي 1928 تا 1938 يعني طي ده سال شمار دانش آموزان از 1/12 ميليون نفر به 5/31 ميليون نفر افزايش يافت
در سال 1940 براي سه سال آخر متوسطه ( دوره متوسطه کامل ) و دوره هاي آموزش عالي و دانشگاهي مقرري ويژه اي تعيين شد و به دانش آموزان و دانشجويان که شايستگي خويش را در برخورداري از اين نوع آموزشها به ثبوت رسانده بودند، تعلق مي گرفت.
جنگ دوم جهاني ضربه شديدي به پيشبرد مقاصد تربيتي و آموزشي ميليون شاگرد به همراه 334 موسسه آموزش عالي ويران شد. کتابخانه ها و مراکز آموزشي بيشماري نابود گرديد. معلمان جوان در جنگ کشته شدند. صدها هزار محصل دختر و پسر براي پر کردن جاي خالي والدين خويش مدرسه را ترک کرده و به کارخانه ها و مزارع رفتند. در مارس 1946 با شروع برنامه 5 ساله نوسازي و اقتصادي ، طرحهائي به منظور بهبود کيفيت آموزش دبستاني و دبيرستاني به مرحله عمل در آمد
پس از مرگ استالين، تغييرات و اصلاحات دامنه داري در نهاد آموزش و پرورش صورت پذيرفت و پاره اي از برنامه هاي اجرا شده و در دست اجراء مورد تجديد نظر قرار گرفت
در سال 1955 آموزش اجباري همگاني به مدت هفت سال براي کليه افراد و اجدالتعليم افزايش يافت و يک سال بعد به منظور پاسخگوئي به نياز اقتصادي، اجتماعي کشور به هشت ساله افزايش يافت.
در سال 1961 مخارج متوسطه سرانه آموزش در مقاطع تحصيلي تعيين شد. اين هزينه ها براي آموزش متوسطه ناقص 3000 روبل ( در آن دوران هر روبل در محاسبات رسمي معادل 2 دلار به حساب مي آمد) ، آموزش متوسطه کامل ( دوره دهساله تحصيل ) 3600 روبل و براي تعليمات حرفه اي و فني 8000 روبل در نظر گرفته شد.
در سال 1965 تصميم به ايجاد و تاسيس مدارس شبانه روزي گرفته شد و از آن سال به بعد بر تعداد اين قبيل مدارس افزوده گرديد.
در سال 1970 تعليمات همگاني به مدت دهسال افزايش يافت برنامه پنج ساله نهم که از سال 1971 شروع و در سال 1975 با تمام رسيد، سرمايه گذاري در جهت تاسيس مراکز آموزش هاي فوق برنامه به گونه اي چشمگير افزايش يافت و طي برنامه مذکور بر شمار موسساتي، از جمله بنگاه هاي انتشاراتي مخصوص کودکان، کاخ ها و کلوپهاي پيش آهنگي ، باشگاه هاي تکنسين هاي جوان، تئاتر کودکان ، سينماها، باشگاه هاي قايق سواري ، باشگاه هاي ورزشي کودکان و نوجوانان ، اردوگاههاي تابستاني و دانش آموزان در سراسر کشور افزوده گشت.
در سال 1973 قانون مهمي تحت عنوان « مباني قانون آموزش و پرورش » به تصويب شوراي عالي شوروي رسيد. در اين قانون ضمن تاکيد بر حق برخورداري شهروندان روسيه از آموزش اجباري و آموزش متوسطه عمومي، گسترش همه جانبه مدارس فني ، مدارس متوسطه تخصصي و مدارس عالي و توسعه شبکه وسيع مراکز آموزش قبل از دبستان و آموزشهاي فوق برنامه بر حسب نياز تضمين شده است. به علاوه در اين قانون رايگان بودن تحصيلات در همه مراحل تحصيلي و اعطاي کمک هزينه هاي تحصيلي دولتي به دانش آموزان و دانشجويان از اولويت خاص برخوردار گرديد و شمار دانشجويان و دانش آموزاني که از اين مزيت بهره مند شدند، افزوني گرفت.
در هفتم فوريه 1990 با تصويب حذف متمم 6 قانون اساسي از قدرت حزب کمونيست بعنوان قدرت بلامعارض در صحنه سياست و اقتصاد و آموزش و پرورش کاسته شد و زمينه براي کثرت گرايي سياسي مساعد گرديد و به جمهوري هاي روسيه اختيارات و آزاديهاي بيشتري در زمينه برنامه ريزي و توسعه آموزش و پرورش که متناسب با نيازمنديهاي جامعه کلي باشد داده شد
مقاطع تحصيلي
آموزش قبل از دبستان
»نخستين کودکستاني براي کودکان طبقه کارگر در سال 1918 در شهر « پيتروگراد » گشايش يافت. در روسيه شبکه وسيعي از مراکز آموزش قبل از دبستان وجود دارد که به شيوه اي انتظام يافته گسترش يافته است. متخصصان تعليم و تربيت روسيه بر لزوم آموزش قبل از دبستان به لحاظ تاثيري که در پيشرفت مراحل بعدي تحصيلي کودکان دارد، تاکيد مي ورزند. آنان اعتقاد دارند
در سال 1920 اعلاميه آموزش قبل از دبستان متنشر شد و بر اساس آن مراکز پيش دبستاني جزء لاينفک نظام عمومي آموزش و پرورش در آمد. به موجب قانوني که در سال 1975 تصويب شد ،موسساتي که بيش زا پانصد زن شاغل دارند موظف شدند موسسات پيش دبستاني خاص خويش را ايجاد کنند
قسمت اعظم هزينه کانونهاي تربيتي قبل از دبستان از جمله هزينه خوراک ، مراقبت هاي بهداشتي ، هزينه خريد وسايل آموزشي به عهده دولت است.
دو نوع موسسه آموزش قبل از دبستان در روسيه وجود دارد که عبارتند از :
1- پرورشگاه ها و مهدکودک ها
2- کودکستان ها
پرورشگاه ها و مهد کودک ها ، اطفال سنين بين 2 ماهگي تا سه سالگي را نگه مي دارند و کودکان سنين 3 تا 7 سال در کودکستانها پذيرفته مي شوند.
برنامه و هدف ها ي آموزشي پيش دبستاني
»در مهدهاي کودک و شيرخوارگاه ها به سه گروه سني از سه ماهگي تا يک سالگي ، از يک سالگي تا 2 سالگي ، از 2 سال تا 3 سال تقسيم مي شوند. هرگروهي پرستار و مربي خاص خود را دارا مي باشد
کودکان سه تا 7 ساله که در کودکستان پذيرفته مي شوند به سه گروه تقسيم مي شوند گروه خردسال 3 تا 4 سال، گروه وسط که کودکان سنين 5تا6 سال را در بر مي گيرد و بالاخره گروه سوم کودکان 6 تا 7 ساله مي باشند. هريک از گروه هاي فوق برنامه متناسب با سن خود را دارا مي باشد که مخصوص آنان است.
تعليمات ابتدايي ، همگاني و متوسطه
تعليمات همگاني در روسيه از هفت سالگي شروع مي شود و معمولاً به دو دوره سه سال آموزش ابتدايي و پنج سال آموزش متوسطه ناقص تفکيک شده است. تعليمات هشت ساله همگاني پس از تصويب قانون تعليمات قانون تعليمات اجباري معمول شد و فقط پس از گذشت چندين سال آموزش 8 ساله همگاني در دسترس کليه فراد واجد التعليم قرار گرفت.
در حال حاضر دوره تعلميات ابتدايي و متوسطه ده سال است يعني از سن 7 سالگي تا هفده يا هيجده سالگي به طول مي انجامد، اين تعليمات به مدت هشت سال اجباري و دو سال آخر آن اختياري است. مدارس تحت پوشش تعليمات ابتدايي و متوسطه را مي توان به سه نوع مدارس تقسيم کرد.
الف- مدارس ابتدايي:
از کلاس اول تا سوم را در بر مي گيرد و در برخي از روستاها تا سال چهارم دبستان را شامل مي شود.
ب – مدارس متوسطه ناقص:
اين مدارس معمولاً به مدارس هشت کلاسه معروفند و دانش آموزان سنين 7 تا 15 سال در آنها به تحصيل اشتغال دارند.
ج- مدارس متوسطه کامل:
اين مدارس که شامل کلاسهاي نهم و دهم دوره تحصيلي است و دانش آموز مي تواند تحصيلات کامل متوسطه خود را تا اخذ ديپلم کامل متوسط ادامه دهد امروزه تحصيلات کامل متوسطه به حداقل تحصيلات براي جوانان روسيه بدل شده و شرط ضروري جهت نيل به سطوح عالي تحصيلي است.
»درسال 1350هجری شمسی اولین مدرسه ایرانی در شهر مسکو راه اندازی شده است .این واحد آموزشی تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران باتعدادمحدودی دانش آموز ودر فضای کوچکی درداخل سفارت ایران درروسیه در دوره ابتداییفعالیت نموده وپس از آن بانام دبستان جمهوری اسلام ایران در مسکو تغییر نام داده وبه تعداد دانش آموزان آن تدریجا افزوده شده است .پس از ابلاغ پیام امام خمینی رضوان الله تعالی علیه به گورباچف درسال 1366 ،نام این واحد آموزشی به مجتمع آموزشی پیام امام (ره)تغییرمی یابد. مجتمع آموزشی پیام امام(ره)مسکو از سال 1379 به ساختمان جدید الاحداثی درداخل مجتمع مسکونی کارکنان سفارت جمهوری اسلامی ایران در مسکو منتقل ودرفضایی به مساحت 1300متر مربع با زیربنایی در حدود 900مترمربع در 3 طبقه قرار گرفته است کهدارای فضاهای آموزشی وپرورشی وکارگاهی مانند کتابخانه با قریب به 2200جلد کتاب ، آزمایشگاه شیمی ،فیزیک، زیست شناسی ، کارگاه حرفه وفن ،کارگاه رایانه ولابراتوار زبان می باشد .آزمایشگاه وکارگاه مدرسه درسال تحصیلی 87-86از نظر وسایل وتجهیزات تقریبا تکمیل گردید ودر تابستان سال۱۳۸۷با خرید کیت کامل علوم پایه از دفتر صنایع آموزشی وزارت آموزش پرورش کاملا تجهیزشد. کارگاه رایانه نیز برای کاربرد همزمان 12 دستگاه کامپیوتربه صورت شبکه ای در آمد.ودر دیماه سال ۱۳۸۷ با خرید تعدادی رایانه دیگر این کارگاه کاملا تکمیل وجهت استفاده دراختیار دانش آموزان ومعلمان قرار گرفت.
تاريخچه آموزش عالي در كشور روسيه
» آموزش عالي روسيه داراي شرح و گذشته قـابـل توجـهـي است كـه فصل آغـازيـن آن را دانشمند بـرجستـه لومانوسف بـا تـاسيس آكـادمـي لاتين – يـونـانـي – اسلاو در مسكو گشود.ايـن دانشمند بزرگ روشهايي را بنيان نـهاد كـه در دانشگاههاي مسكو و سن پترزبورگ ادامـه يـافت. در سـال 1865 وزارت وقـت آمـوزش روسيـه تصميم بـه پـذيـرش و جذب دانـشجـويـان خارجي گرفت . اتحاد جماهير شوروي سابق نيز اين روش را اتخاذ كـرد . در دهـه 20 (1920 – 1910) دانشجوياني او مغولستان ، تركيه ، ايران و افغانستان براي تحصيل به اتحاد جماهير شوروي آمدند . در دهي 40 دانشجـويـاني از اروپـا و آسيـا و از دهه پنجاه بـه بعد از آفـريـقـا و سپس از آمريكاي لاتين به شوروي سابق آمدنذ . در سال 1960 دانشگاه دوستي ملل بـا هـدف جـذب دانشجويان خارجي تاسيس گرديد . در سال 1990 بيش از صدو بيست هزار دانشجوي خـارجـي در موسسـات آمـوزش عـالي روسيه ثبت نام كردند . در هفتاد و پنج سال گذشته موسسات آموزش عالي روسيه در حدود سي برندگان جوايز ملي و بين المللي و برندگان جايزه نوبل قرار دارند. در سال 1993 سيستم مقطع دوم آموزش عالي روسيه كه شامل 2609 زمينه تخصصي است تصويب گرديـد و در حال حاضر 432 موسسه آموزش عالي داراي اين سيستم ميباشند .
در حال حاضر 548 موسسه آموزش عالي دولتي در كشور روسيه وجود : 130 دانشگاه شـامـل 41 دانشگاه جـامـع و داراي زمينه هاي مـخـتـلـف تحصيل ، 56 دانشگاه فني و مهندسي ، 8 دانشگاه در زمينه هاي عـلـوم كشاورزي ، 4 دانشگاه تربيت معـلم . 29 آكادمي در زمينه هاي مختلف تحصيلي شامل 15 آكادمي در زمينه هاي فني و مهندسي ، 4 آكادمي در زمينه هاي اقتصاد و مالي ، 5 آكادمي علوم انساني ، 3 آكادمي كشاورزي و دام پزشكي ، يك آكادمي پزشكي و يك آكادمي يهوديت . 378 انستيتو در 49 زمينه تخصصي وهمچنين 180 موسسه آموزش عالي غير دولتي نيز به فعاليت مشغولند .
در حال حاضر حدود سه ميليون دانشجو از روسيه و 150 كشور جهان مشغول تحصيل در روسيه ميباشند .
بر طبق آمار منتشر شده حدود هفتصد هزار نفر در موسسات آموزش عالي روسيه مشغول بكار ميباشند كه از اين تعداد سيصدو پنجاه هزار نفر مدرس ، 50000 نـفر در امور پژوهشي و همچنين سيصد هزار نفر در امـور مديـريت و خدمـات اداري مشغول بكار ميباشند . از تعداد مدرسين صدو پنجاه هزار نفر استاد و هفتاد و هفت هزار نفر دانشيار و استاديار با مدارك فوق دكتري و دكتري در امور آموزشي و پژوهشي مشغول بكارند .
دانشگاه دولتي مسكو
»دانشگاه دولتي مسكو قديمي‌ترين دانشگاه روسيه است. اين دانشگاه در سال 1755 با همت و تلاش دانشمند برجسته ميخائيل لامانوسوف تاسيس گرديد. انستيتوها و دانشكده‌هاي اين دانشگاه از اعتبار بين‌المللي برخوردارند واساتيدي مانند : تيميريازوف، لبدف، زلينسكي، ورنادسكي و … در اين دانشگاه فعاليت مي‌كردند كه داراي شهرت جهاني هستند.
دانشگاه دولتي مسكو نه تنها جزء ده دانشگاه برتر جهان مي‌باشد بلكه در بين دانشگاههاي غير آمريكايي پس از دانشگاه سوربن فرانسه، مقام دوم را دارا است.
در حال حاضر در دانشگاه دولتي مسكو بيش از 28000 دانشجوي كارشناسي دوره دكترا، حدود 2000 دانشجوي خارجي و بيش از 5000 متخصص مشغول به تحصيل هستند. حدود 4000 استاد و نزديك به 5000 متخصص، آموزش دانشجويان را انجام مي‌دهند. 125 نفر از اعضاي پيوسته فرهنگستان علوم روسيه نيز در اين دانشگاه فعاليت مي‌كنند كه در بين آنها چند برنده‌ي جايزه‌ي نوبل وجود دارد.
دانشگاه دولتي مسكو نقش مهمي در ترويج علم و دانش داشته است و تنها در نيمه‌ي دوم قرن 19 و اوايل قرن 20، با ابتكار و همياري اين دانشگاه، موزه‌هاي بزرگي نظير پلي تكنيك، تاريخ، جانورشناسي، انسان شناسي، هنرهاي زيبا، موزه‌هاي هنرهاي تجسمي الكساندر پوشكين تاسيس شد. در حال حاضر دانشگاه دولتي مسكو داراي 22 دانشكده، كالج و انستيتوهاي تحقيقاتي شامل : دانشكده‌هاي رياضي-مكانيك، كامپيوتر و سيبرنتيك، فيزيك، شيمي، زيست شناسي، خاك شناسي، جغرافيا، زمين شناسي، علوم پايه، پزشكي، تاريخ، زبان شناسي، زبان‌هاي خارجي، فلسفه، جامعه شناسي، روانشناسي، اقتصاد، حقوق، روزنامه‌نگاري، آموزش نظامي، انستيتوهاي آسيا و آفريقا، امور اداري و تحقيقات اجتماعي و كالج عالي علوم مواد مي‌باشد. همچنين در اين دانشگاه هشت پژوهشگاه علمي و تحقيقاتي در رشته‌هاي مكانيك، فيزيك هسته‌اي، فيزيك ذرات بنيادي، نجوم، مركز آمار، بيولوژي فيزيكي و شيميايي، انسان شناسي و فرهنگ جهاني نيز به فعاليت‌هاي تحقيقاتي مي‌پردازند.
اين دانشگاه داراي بيش از 600 ساختمان در مسكو و نقاط مختلف روسيه است و علاوه بر اين دو مركز تحقيقاتي در شهر كريمه در كنار درياي سياه دارد كه دانشجويان علوم طبيعي و زيست شناسي در تعطيلات تابستاني جهت گذراندن دروس عملي و تحقيقاتي به اين مراكز هدايت مي‌شوند. ساختمان مركزي دانشگاه – كه يكي از 7 آسمانخراش مشهور مسكو به شمار مي‌رود – واقع در تپه‌هاي وارابيف – در 10 كيلومتري شمال غربي كرملين قرار دارد. اين ساختمان 36 طبقه قريب 240 متر ارتفاع دارد. ميل برج كه بر روي آن نصب شده 58 متر ارتفاع دارد.
اين ساختمان و ضمايم آن (باغ تحقيقات كشاورزي، ورزشگاه و پارك ) حدود 320 هكتار مساحت دارد. در آن تمام امكانات لازم براي تحصيل و رفاه دانشجويان از قبيل سالن‌هاي سخنراني، كنفرانس، سينما و تئاتر، پست، تلگراف و تلفن، بانك، رصدخانه، آزمايشگاه‌ها و كتابخانه، 59 سالن مطالعه، رستوران، خوابگاه، 2 كلينيك، داروخانه و فروشگاه‌هاي متنوع، سالن‌هاي ورزشي شامل 12 سالن تمرين، دو استخر سرپوشيده شنا و زمين‌هاي فوتبال، واليبال، بسكتبال، بيس‌بال و تنيس، پيست اسكي، سالن‌هاي كشتي و سالن سرپوشيده دو ميداني است.
در ساختمان اصلي دانشگاه مسكو6000 اتاق وجود دارد و از 68 آسانسور براي بالا و پايين رفتن افراد استفاده مي‌شود. اين ساختمان علاوه بر آن كه به عنوان بخش اداري، آموزشي و خوابگاه دانشجويان كاربرد دارد، 184 آپارتمان دو و سه و چهار اتاقه آن نيز به استادان اختصاص داده شده است.
زبان آموزشي در دانشگاه دولتي مسكو روسي است و علاوه برآن برخي از واحدهاي درسي به زبان انگليسي نيز تدريس مي‌شوند.
شروع ترم‌هاي تحصيلي اول سپتامبر و هفتم فوريه و مدت زمان تحصيل در اين دانشگاه‌ها به شرح زير است :
دوره پيش دانشگاهي 1 سال
دوره كارشناسي 4 سال
دوره كارشناسي ارشد ناپيوسته 2 سال
دوره دكتري ناپيوسته 3 سال
دوره دكتري پزشكي 6 سال
هزينه‌ي سالانه تحصيل براي دانشجويان خارجي در دانشگاه نيز متناسب با رشته‌هاي مختلف و متفاوت است.
شهريه دوره پيش دانشگاهي : 1500 تا 3000 دلار
شهريه ساليانه دوره كارشناسي : 2500 تا 4000 دلار
شهريه ساليانه دوره كارشناسي ارشد و دكترا : 3000 تا 6000 دلار
شهريه ساليانه دوره دكتراي تخصصي : 6000 دلار
در زمينه ارتباطات بين المللي، دانشگاه دولتي مسكو عضو مجمع بين‌المللي دانشگاههاي جهان و داراي توافقنامه همكاري مستقيم با بيش از 50 مركزعلمي – دانشگاهي در اروپا، كانادا، چين، ژاپن، كره‌ي شمالي، آمريكاي لاتين، آفريقا و كشورهاي عربي است.
كتابخانه‌ي عظيم اين دانشگاه بيش از 8 ميليون جلد كتاب دارد. اين كتابخانه كه در سال 1756 افتتاح شده، از نظر حجم كتاب، نشريات و ديگر منابع مطالعاتي، سومين كتابخانه‌ي عمومي روسيه به شمار مي‌رود.
Участвуй
Пиши
بنام خدا